Tekst: Chris Vertappen, eigenaar van VERJO, uitgever voor verkeers- en vervoersleermiddelen in Sint-Michielsgestel
De afgelopen jaren heb ik met verbazing naar de ontwikkelingen in onze branche gekeken. In 15 jaar tijd is voorzeggen de norm geworden en niet de verkeersveiligheid. In onze branche zijn wij van een cultuur van opleiden geschoven naar een cultuur van net slagen voor examens zonder kennis. Zowel in theorie als praktijk. Gelukkig zijn er nog veel vakmensen onder de examinatoren en instructeurs die met passie tegengas geven tegen deze oprukkende trend. Maar de trend is duidelijk en past in de huidige maatschappij… echter wel een trend die niet past of mag passen bij het streven naar NUL verkeersdoden.
Kennisoverdracht
Wij leven in een maatschappij waar snelheid en slagingspercentage gaan boven kwaliteit van de opleiding en examen. Terwijl bij een opleiding sprake moet zijn van maatwerk met als absolute must: kennisoverdracht. Elke kandidaat is uniek in zijn/haar leertempo. Of heeft de curling-cultuur (ouders en kids) ons ook in zijn greep?
Overgangsritueel
In de vorige eeuw was het halen van een rijbewijs een overgangsritueel. Het was een voorrecht om eindelijk een auto te mogen gaan besturen. Je was trots als je deze mijlpaal gehaald had en hier had je veel voor over (bloed, zweet en tranen). Als puber leerde je dat je zelf verantwoordelijk was voor je keuzes en gedrag in het verkeer. Immers, rij je zelfstandig dan is er geen beschermengel meer die je fouten opvangt. Je groeide als leerling naar Volgroeid Beginnend Bestuurder en dan pas ging je op examen. Veel ouders vonden daarom dat het rijbewijs halen het sluitstuk was van de opvoeding naar volwassenheid. Dit zorgde ervoor dat WRM-instructeur als beroep aanzien had.
Niet meer van deze tijd
Dat kennis, inzicht en vaardigheid eigenmaken tijd kost, is niet meer van deze tijd. Dat is de mening van een grote groep leerlingen en hun ouders of werkgevers. Dat een kwalitatieve opleiding een hulpmiddel is om dit efficiënt te leren is al helemaal achterhaald. Snel het rijbewijs halen is een recht (slagingsgarantie) en de bevoegdheid om een auto te besturen is dus geen voorrecht meer. De huidige kandidaten gedragen zich daardoor steeds meer als klanten en eisen dat ze zo behandeld worden. Ze hebben geen geduld meer en stappen zo naar een concurrent over als je niet aan hun klantwensen voldoet. Immers, de leverancier moet voor het rijbewijs zorgen, als klant betaal ik toch hiervoor. Het halen van een rijbewijs lijkt wel op het kopen van (nep)merkkleding.
De klantnorm is dus ‘leer dat wat net voldoende is om te slagen (het min/max model)’.
Gelukkig gaan veel vakmensen hier nog niet in mee omdat ze passie hebben om hun leerlingen iets bij te brengen op het gebied van verkeersveiligheid. Maar hoelang kunnen zij nog opboksen tegen de marketingdruk van klantreviews en advertenties met slagingsgaranties?
Klantennorm
Door deze klantennorm krijg je last van versimpeling, verlies van context en reductie van complexiteit. Dit wordt indicatorisme genoemd. Bij indicatorisme wordt het doel van de opleiding vergeten en richt men zich op kennis in het kortetermijngeheugen. Negeren wat niet op het examen gevraagd wordt en op kabouterniveau uitleggen van de regels (ook al klopt het niet met wetgeving).
Professor in de WeetNietKunde
Anders gezegd: een instructeur mag alleen dat vertellen dat nodig is om net te slagen en niks meer. Resultaat is dat vakdocenten steeds meer vertrekken en de professor in de WeetNietKunde zijn intrede doet. De laatste stap bij indicatorisme is dat fraude de norm wordt omdat de professor anders niemand geslaagd krijgt. De jacht op de examenvragen is geopend en wordt noodzakelijk om de klant te behouden. Deze vragenjacht noemden we in de vorige eeuw ‘spieken’ en tegenwoordig ‘voorzegmethode’, dat klinkt wat minder crimineel. Benieuwd wat de politiek vindt als dit de norm wordt voor de centrale eindexamens middelbare school.
Indicatorisme
Door indicatorisme is het zelfs zover gekomen dat hoe minder een klant kent/begrijpt, hoe makkelijker de klant slaagt. Heeft een kandidaat een goede opleiding gevolgd en goed geleerd dan is het heel moeilijk te slagen omdat die kandidaat te veel weet. De theorie-examens zijn niet meer discriminerend maar antidiscriminerend.
Wel heeft Nederland een van de beste theorie-examens rijbewijzen van de wereld (grafisch en toetstechnisch). Nederland heeft een voorbeeldfunctie. Dit compliment hoor ik vaak van collega’s in de EU totdat ze horen over het indicatorisme bij de examens… dan kijken ze verbijsterd en snappen niet dat een van de grondleggers van verkeerseducatie in de EU het zover heeft laten komen.
Hoe werkt het indicatorisme?
Moeilijke vragen scoren bij het didactisch min/max-model steeds slechter met als resultaat dat de p-waarde dusdanig wordt dat de vraag als te moeilijk wordt gezien. Dus moet vervangen worden door makkelijker vragen. Vroeger werd gewoon gesteld: is een goede vraag dus moet de kandidaat maar meer zijn best doen. Echter, nu zijn we bang geworden dat de klant gaat klagen dat het examen te moeilijk is. Maar ook dat de professor in de WeetNietKunde het niet meer kan uitleggen.
Dus te moeilijke vragen (p-waarde) verdwijnen en het gevolg is dat ik regelmatig van instructeurs hoor:
- Klant weet niet eens wat hij moet doen bij verkeersbord B6.
- Snapt niks van voorrang en afslaan, maar wel eerste keer geslaagd.
- Bij politie met zwaailicht willen ze alles doen om doorgang te geven. Willen zelfs alle regels in de prullenbak gooien… dat CBR zo stom is om dat fout te keuren op het theorie-examen vond hun professor in de WeetNietKunde ook stom.
- Art 5 WvW1994 vinden ze onzin en snappen er niks van. Ze weten alles al omdat ze theorie gehaald hebben. Andere weggebruikers doen alles fout.
- Voertuigcontrole is totale onzin volgens klant, was professor mee eens. Klant: “Daar heb je toch monteurs voor, dus stop en hou op met die onzin over techniek. Ik wil rijden.”
- Verkeersregels bij code95 kennen ze matig… Klant : “Heb ik toch geleerd bij auto en ben geslaagd. Weet wat een BOOS-bord is, dus waar heb je het over, instructeur?”
Uitleg
Rijinstructeurs lossen dit op door de lesauto stil te zetten en voor 1 euro per minuut uitleg te geven over de noodzakelijke verkeersregels om te slagen voor praktijk. Helaas niet haalbaar voor de regels die niet belangrijk zijn in de praktijkexamens.
De opstellers van het RijbewijsReglement wilden dit voorkomen door te spreken over ‘grondige kennis theorie-examen’. De opstellers van rijbewijsrichtlijn EU stellen zelfs ‘..toekomstige bestuurders voldoen aan de eisen inzake kennis …’ en ‘…zodanige vorm te worden gekozen dat kan worden nagegaan of kandidaat de vereiste kennis bezit…’ Ik durf de stelling aan dat het steeds moeilijker zo niet onmogelijk wordt om examens hieraan te laten voldoen.
‘Wat is het doel van de opleiding?’
Mijn vragen in veel vergaderingen zijn daarnaast: ‘Wat is het doel van de opleiding’ en ‘Wat is het doel van het examen’ en ‘Wat is het doel van de praktijkbegeleiding instructeurs’. Tot heden heeft nog niemand gedurfd mij een antwoord te geven (ligt misschien ook aan mij…). Of moet ik mij er maar bij neerleggen dat het een recht is om een rijbewijs te halen en geen voorrecht meer is? Maar ook dat de Nederlandse wetenschappers gelijk hebben dat verkeerseducatie geen aantoonbaar toegevoegde waarde heeft voor de verkeersveiligheid. Een in mijn ogen ridicule conclusie, maar als dit de waarheid is dan moeten we iedereen die 16 jaar wordt alle rijbewijzen maar cadeau geven.
Wie durft mij daar publiekelijk antwoord op te geven? … Directie CBR, directie iBKI of onze minister?